Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός κενό ψυχοθεραπευτής εγκατάλειψη διάχυτη νευρική Αθήνα δυσκολίες ραντεβού κατάθλιψη σχέσεις μετρό Ακρόπολη κρίσεις φοβίες ψυχολογία συμβουλευτική άγχος πανικού αυτοεκτίμηση προβλήματα αυτοπραγμάτωση φόβος ψυχοθεραπεία διαταραχή διάσχιση ψυχολόγοι φαντασιώσεις συναισθήματα αναλυτική συμπεριφοράς ψυχοθεραπεύτρια θανάτου βουλιμία αυτογνωσία συνεδρίες γνωσιακή γονέων κέντρο ανορεξία ψυχοθεραπείας ψυχολόγος αναπτυξιακή χαμηλή προσέγγισηκατακερματισμένος μου εαυτός βουλιμία ανορεξία ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπευτής γονέων Αθήνα αυτογνωσία αυτοεκτίμηση σχέσεις γνωσιακή αναλυτική Ακρόπολη αναπτυξιακή διάσχιση κενό εγκατάλειψη θανάτου νευρική ψυχολογία κρίσεις προσέγγιση φοβίες κέντρο φαντασιώσεις διαταραχή συμβουλευτική ψυχολόγοι ψυχοθεραπείας άγχος ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγος μετρό χαμηλή συμπεριφοράς συναισθήματα κατάθλιψη δυσκολίες ραντεβού αυτοπραγμάτωση συνεδρίες πανικού διάχυτη προβλήματα φόβος κατακερματισμένος μου εαυτός βουλιμία γνωσιακή θανάτου ψυχοθεραπεία κρίσεις συνεδρίες κενό συμβουλευτική χαμηλή ψυχολόγοι δυσκολίες μετρό διάσχιση ψυχολογία προβλήματα συναισθήματα φαντασιώσεις ψυχοθεραπευτής πανικού ψυχολόγος ψυχοθεραπείας ανορεξία σχέσεις αναλυτική προσέγγιση φοβίες φόβος Ακρόπολη κέντρο διάχυτη αυτοεκτίμηση αυτογνωσία κατάθλιψη γονέων Αθήνα εγκατάλειψη αναπτυξιακή ραντεβού διαταραχή νευρική άγχος ψυχοθεραπεύτρια αυτοπραγμάτωση συμπεριφοράς κατακερματισμένος μου εαυτός αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπευτής πανικού προβλήματα αυτογνωσία συμπεριφοράς ανορεξία κρίσεις Αθήνα συνεδρίες κατάθλιψη ραντεβού φαντασιώσεις βουλιμία ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγος ψυχοθεραπείας διάχυτη προσέγγιση εγκατάλειψη συμβουλευτική φοβίες συναισθήματα θανάτου ψυχολογία αυτοπραγμάτωση ψυχολόγοι διαταραχή διάσχιση κενό νευρική φόβος κέντρο ψυχοθεραπεία αναπτυξιακή χαμηλή γνωσιακή αναλυτική άγχος Ακρόπολη δυσκολίες μετρό σχέσεις γονέων κατακερματισμένος μου εαυτός αυτογνωσία Ακρόπολη γονέων χαμηλή φόβος δυσκολίες ψυχολόγοι κέντρο αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπείας βουλιμία Αθήνα φαντασιώσεις ψυχολόγος διάσχιση ανορεξία ψυχολογία διάχυτη νευρική προσέγγιση άγχος μετρό αναλυτική συνεδρίες σχέσεις θανάτου προβλήματα συναισθήματα φοβίες αναπτυξιακή εγκατάλειψη διαταραχή συμβουλευτική αυτοπραγμάτωση συμπεριφοράς κατάθλιψη πανικού γνωσιακή ψυχοθεραπεία ραντεβού ψυχοθεραπευτής κρίσεις κενό ψυχοθεραπεύτρια κατακερματισμένος μου εαυτός άγχος συμβουλευτική βουλιμία προβλήματα ανορεξία αυτογνωσία συνεδρίες σχέσεις συμπεριφοράς Ακρόπολη μετρό προσέγγιση φοβίες γνωσιακή ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπευτής νευρική συναισθήματα ψυχολόγοι χαμηλή αναπτυξιακή ψυχοθεραπείας πανικού φόβος φαντασιώσεις κρίσεις ραντεβού Αθήνα κέντρο διάχυτη αναλυτική ψυχολογία κενό ψυχοθεραπεύτρια γονέων κατάθλιψη αυτοεκτίμηση αυτοπραγμάτωση δυσκολίες διάσχιση θανάτου ψυχολόγος εγκατάλειψη διαταραχή