Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος εαυτός αυτογνωσία δυσκολίες γνωσιακή ψυχολόγος εγκατάλειψη χαμηλή γονέων διαταραχή προσέγγιση νευρική φαντασιώσεις φοβίες Αθήνα ψυχολόγοι ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπεύτρια ψυχοθεραπείας βουλιμία πανικού θανάτου Ακρόπολη σχέσεις διάσχιση συμβουλευτική μετρό κατάθλιψη φόβος άγχος ραντεβού αναπτυξιακή αναλυτική ανορεξία ψυχολογία συνεδρίες κρίσεις κέντρο αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπεία κενό διάχυτη συμπεριφοράς αυτοπραγμάτωση συναισθήματα προβλήματακατακερματισμένος εαυτός σχέσεις συναισθήματα συμπεριφοράς Ακρόπολη γνωσιακή θανάτου φόβος διαταραχή ψυχολόγος προβλήματα ψυχοθεραπεύτρια ψυχοθεραπεία Αθήνα μετρό φοβίες διάσχιση ψυχολογία αναπτυξιακή δυσκολίες διάχυτη βουλιμία συνεδρίες ραντεβού κέντρο αυτογνωσία άγχος ψυχοθεραπείας γονέων φαντασιώσεις ψυχολόγοι κατάθλιψη ψυχοθεραπευτής αναλυτική νευρική ανορεξία αυτοπραγμάτωση αυτοεκτίμηση κενό προσέγγιση κρίσεις χαμηλή πανικού συμβουλευτική εγκατάλειψη κατακερματισμένος εαυτός θανάτου φόβος μετρό ψυχοθεραπευτής αναλυτική ψυχοθεραπεία Αθήνα άγχος προβλήματα κατάθλιψη εγκατάλειψη αυτογνωσία χαμηλή φαντασιώσεις κρίσεις αναπτυξιακή φοβίες γνωσιακή ψυχολόγος διάχυτη ψυχολόγοι κενό διάσχιση ανορεξία αυτοπραγμάτωση συνεδρίες ψυχοθεραπείας συμβουλευτική κέντρο Ακρόπολη συναισθήματα ραντεβού δυσκολίες γονέων βουλιμία συμπεριφοράς προσέγγιση ψυχολογία διαταραχή αυτοεκτίμηση νευρική ψυχοθεραπεύτρια πανικού σχέσεις κατακερματισμένος εαυτός μετρό συμβουλευτική διάχυτη βουλιμία αυτοεκτίμηση γονέων προσέγγιση κενό δυσκολίες σχέσεις εγκατάλειψη ανορεξία συνεδρίες φαντασιώσεις ψυχολόγος ψυχολόγοι φόβος ραντεβού κέντρο κρίσεις νευρική διαταραχή Αθήνα πανικού θανάτου ψυχοθεραπείας χαμηλή άγχος γνωσιακή διάσχιση αυτοπραγμάτωση ψυχοθεραπευτής συναισθήματα αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια αναπτυξιακή κατάθλιψη φοβίες προβλήματα Ακρόπολη ψυχοθεραπεία αυτογνωσία συμπεριφοράς ψυχολογία κατακερματισμένος εαυτός αναλυτική θανάτου συνεδρίες ψυχοθεραπευτής γνωσιακή ανορεξία κατάθλιψη διαταραχή γονέων δυσκολίες συμπεριφοράς ψυχοθεραπεία διάσχιση συναισθήματα βουλιμία προσέγγιση Ακρόπολη αυτοεκτίμηση πανικού ραντεβού ψυχολόγος κέντρο ψυχολόγοι ψυχοθεραπείας κενό φόβος εγκατάλειψη Αθήνα αυτοπραγμάτωση φαντασιώσεις χαμηλή φοβίες κρίσεις ψυχολογία άγχος αυτογνωσία διάχυτη σχέσεις προβλήματα συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια μετρό αναπτυξιακή νευρική