Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός άγχος θανάτου ψυχοθεραπευτής αυτοεκτίμηση γνωσιακή εγκατάλειψη ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγος νευρική μετρό γονέων πανικού σχέσεις ραντεβού Αθήνα κέντρο προβλήματα χαμηλή ψυχοθεραπείας αυτογνωσία φόβος αναλυτική συνεδρίες κρίσεις ψυχολογία συμβουλευτική ανορεξία ψυχοθεραπεία κενό αυτοπραγμάτωση ψυχολόγοι διάχυτη διαταραχή αναπτυξιακή Ακρόπολη προσέγγιση φαντασιώσεις βουλιμία δυσκολίες συμπεριφοράς κατάθλιψη διάσχιση φοβίες συναισθήματακατακερματισμένος μου εαυτός φοβίες ψυχοθεραπεύτρια συναισθήματα ψυχολόγος ανορεξία φαντασιώσεις χαμηλή Ακρόπολη ψυχοθεραπευτής αυτογνωσία ψυχοθεραπείας διαταραχή άγχος διάχυτη αναπτυξιακή αναλυτική βουλιμία ψυχολογία κενό κρίσεις ψυχολόγοι προβλήματα νευρική ψυχοθεραπεία φόβος γνωσιακή συμβουλευτική ραντεβού συμπεριφοράς συνεδρίες θανάτου προσέγγιση εγκατάλειψη διάσχιση γονέων Αθήνα σχέσεις αυτοπραγμάτωση μετρό κατάθλιψη αυτοεκτίμηση κέντρο πανικού δυσκολίες κατακερματισμένος μου εαυτός φοβίες φαντασιώσεις ψυχολόγοι προβλήματα αυτοεκτίμηση συμπεριφοράς θανάτου Ακρόπολη εγκατάλειψη ραντεβού ψυχολογία διάχυτη πανικού αναλυτική συναισθήματα μετρό γνωσιακή σχέσεις ψυχολόγος ψυχοθεραπευτής άγχος νευρική ψυχοθεραπείας ψυχοθεραπεία φόβος συνεδρίες χαμηλή αυτοπραγμάτωση βουλιμία συμβουλευτική κενό κατάθλιψη γονέων δυσκολίες ανορεξία κρίσεις ψυχοθεραπεύτρια αναπτυξιακή αυτογνωσία διαταραχή διάσχιση Αθήνα κέντρο προσέγγιση κατακερματισμένος μου εαυτός διάσχιση κατάθλιψη αναπτυξιακή χαμηλή κέντρο ψυχοθεραπεύτρια συνεδρίες ψυχοθεραπείας διαταραχή ψυχολόγοι φοβίες μετρό ψυχοθεραπευτής αυτογνωσία ψυχοθεραπεία ραντεβού συναισθήματα διάχυτη νευρική προβλήματα προσέγγιση αναλυτική δυσκολίες φόβος αυτοπραγμάτωση βουλιμία ανορεξία πανικού αυτοεκτίμηση κρίσεις γνωσιακή φαντασιώσεις συμβουλευτική Ακρόπολη άγχος κενό Αθήνα ψυχολόγος ψυχολογία θανάτου σχέσεις γονέων συμπεριφοράς εγκατάλειψη κατακερματισμένος μου εαυτός φαντασιώσεις πανικού συνεδρίες προσέγγιση μετρό συναισθήματα διάχυτη προβλήματα συμπεριφοράς κατάθλιψη γονέων Ακρόπολη θανάτου αυτοπραγμάτωση Αθήνα ψυχοθεραπευτής ραντεβού άγχος διαταραχή σχέσεις βουλιμία κέντρο χαμηλή ψυχολογία δυσκολίες γνωσιακή ψυχολόγοι κρίσεις ψυχολόγος κενό διάσχιση νευρική αναπτυξιακή συμβουλευτική ψυχοθεραπείας ανορεξία ψυχοθεραπεία φοβίες φόβος αυτοεκτίμηση αναλυτική ψυχοθεραπεύτρια εγκατάλειψη αυτογνωσία