Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός ψυχολόγοι ψυχολόγος συμβουλευτική συμπεριφοράς κατάθλιψη φόβος ψυχολογία κενό διαταραχή πανικού προβλήματα αυτογνωσία δυσκολίες μετρό Ακρόπολη αναπτυξιακή κρίσεις ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπεία γονέων Αθήνα θανάτου ψυχοθεραπείας ραντεβού προσέγγιση νευρική χαμηλή αναλυτική κέντρο διάχυτη εγκατάλειψη ψυχοθεραπεύτρια φαντασιώσεις διάσχιση ανορεξία γνωσιακή αυτοπραγμάτωση άγχος συναισθήματα αυτοεκτίμηση βουλιμία σχέσεις φοβίες συνεδρίεςκατακερματισμένος μου εαυτός εγκατάλειψη ψυχολόγοι αυτοπραγμάτωση βουλιμία γονέων άγχος ραντεβού ψυχοθεραπεία πανικού Ακρόπολη κρίσεις ψυχολόγος συμπεριφοράς προβλήματα ψυχοθεραπεύτρια μετρό ανορεξία δυσκολίες ψυχοθεραπείας χαμηλή διαταραχή Αθήνα συμβουλευτική διάχυτη προσέγγιση ψυχοθεραπευτής αυτογνωσία αναπτυξιακή σχέσεις αυτοεκτίμηση κενό συναισθήματα κέντρο κατάθλιψη αναλυτική φαντασιώσεις ψυχολογία φοβίες γνωσιακή φόβος διάσχιση νευρική θανάτου συνεδρίες κατακερματισμένος μου εαυτός άγχος συναισθήματα προσέγγιση ραντεβού νευρική χαμηλή ψυχολόγος συμβουλευτική συνεδρίες διάχυτη κατάθλιψη αυτογνωσία γονέων κέντρο ψυχολόγοι εγκατάλειψη ψυχοθεραπεία σχέσεις δυσκολίες φαντασιώσεις Ακρόπολη αυτοπραγμάτωση ψυχοθεραπεύτρια κρίσεις πανικού κενό ψυχολογία ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπείας φόβος βουλιμία ανορεξία Αθήνα συμπεριφοράς φοβίες αυτοεκτίμηση αναπτυξιακή θανάτου αναλυτική γνωσιακή διαταραχή διάσχιση προβλήματα μετρό κατακερματισμένος μου εαυτός Ακρόπολη κέντρο δυσκολίες νευρική ψυχολογία αναλυτική ψυχοθεραπείας φόβος κατάθλιψη φοβίες γνωσιακή αυτοεκτίμηση διάχυτη κενό συναισθήματα ψυχοθεραπεία προβλήματα συμβουλευτική μετρό Αθήνα πανικού ραντεβού βουλιμία γονέων άγχος ψυχολόγοι ψυχοθεραπευτής συμπεριφοράς αυτοπραγμάτωση θανάτου διάσχιση διαταραχή αναπτυξιακή συνεδρίες σχέσεις εγκατάλειψη προσέγγιση κρίσεις ανορεξία χαμηλή ψυχολόγος φαντασιώσεις αυτογνωσία ψυχοθεραπεύτρια κατακερματισμένος μου εαυτός συνεδρίες ψυχολογία ραντεβού άγχος εγκατάλειψη αυτοπραγμάτωση βουλιμία διάχυτη φαντασιώσεις θανάτου πανικού ψυχολόγοι ψυχολόγος ανορεξία κρίσεις ψυχοθεραπείας μετρό ψυχοθεραπεύτρια κενό κατάθλιψη συναισθήματα αναλυτική σχέσεις αυτοεκτίμηση νευρική Αθήνα φόβος κέντρο γνωσιακή ψυχοθεραπεία προσέγγιση διαταραχή Ακρόπολη ψυχοθεραπευτής προβλήματα αυτογνωσία χαμηλή συμβουλευτική διάσχιση συμπεριφοράς φοβίες αναπτυξιακή δυσκολίες γονέων κατακερματισμένος μου εαυτός συνεδρίες Αθήνα πανικού νευρική ψυχοθεραπείας κρίσεις φόβος μετρό αυτοπραγμάτωση αυτοεκτίμηση ραντεβού ψυχολόγοι γονέων κενό ψυχοθεραπευτής ψυχολόγος εγκατάλειψη συμβουλευτική αναπτυξιακή αναλυτική φοβίες συμπεριφοράς κέντρο προσέγγιση σχέσεις διαταραχή αυτογνωσία ψυχοθεραπεύτρια συναισθήματα διάσχιση δυσκολίες βουλιμία προβλήματα θανάτου ψυχολογία ψυχοθεραπεία κατάθλιψη ανορεξία άγχος Ακρόπολη διάχυτη φαντασιώσεις γνωσιακή χαμηλή