Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός νευρική ψυχολόγος συνεδρίες γνωσιακή ψυχολογία διάχυτη μετρό γονέων δυσκολίες χαμηλή ψυχοθεραπείας κέντρο διαταραχή εγκατάλειψη ψυχοθεραπεία Ακρόπολη φόβος κενό φαντασιώσεις πανικού αυτογνωσία διάσχιση ψυχοθεραπεύτρια συναισθήματα κατάθλιψη άγχος κρίσεις προβλήματα συμβουλευτική αυτοεκτίμηση σχέσεις προσέγγιση ανορεξία Αθήνα αναπτυξιακή βουλιμία συμπεριφοράς ψυχολόγοι φοβίες θανάτου ραντεβού αναλυτική ψυχοθεραπευτής αυτοπραγμάτωσηκατακερματισμένος μου εαυτός χαμηλή φόβος φαντασιώσεις άγχος ψυχοθεραπεία συμβουλευτική ανορεξία διάσχιση προβλήματα σχέσεις ψυχολογία συμπεριφοράς κρίσεις πανικού ραντεβού συναισθήματα βουλιμία κέντρο αυτογνωσία Ακρόπολη γνωσιακή αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπευτής εγκατάλειψη ψυχολόγος αναπτυξιακή θανάτου συνεδρίες φοβίες μετρό ψυχοθεραπεύτρια κενό Αθήνα νευρική κατάθλιψη αναλυτική διάχυτη ψυχολόγοι αυτοπραγμάτωση προσέγγιση ψυχοθεραπείας διαταραχή γονέων δυσκολίες κατακερματισμένος μου εαυτός γονέων χαμηλή Ακρόπολη νευρική συναισθήματα φαντασιώσεις βουλιμία αναπτυξιακή αυτογνωσία άγχος συμβουλευτική ψυχοθεραπεία κρίσεις αναλυτική ψυχοθεραπείας διάσχιση γνωσιακή κατάθλιψη διαταραχή προσέγγιση ψυχοθεραπευτής εγκατάλειψη συμπεριφοράς φοβίες θανάτου προβλήματα φόβος ψυχολογία ψυχοθεραπεύτρια μετρό αυτοεκτίμηση ραντεβού αυτοπραγμάτωση διάχυτη κενό Αθήνα ψυχολόγος ανορεξία πανικού ψυχολόγοι συνεδρίες δυσκολίες κέντρο σχέσεις κατακερματισμένος μου εαυτός αυτοπραγμάτωση σχέσεις συμβουλευτική κέντρο ψυχοθεραπείας συνεδρίες χαμηλή συμπεριφοράς μετρό αναπτυξιακή κατάθλιψη φοβίες εγκατάλειψη αναλυτική Αθήνα ψυχοθεραπευτής γνωσιακή ψυχοθεραπεύτρια κρίσεις πανικού ψυχολόγοι προσέγγιση άγχος αυτοεκτίμηση βουλιμία διαταραχή διάχυτη διάσχιση προβλήματα νευρική γονέων κενό φόβος αυτογνωσία ανορεξία ραντεβού φαντασιώσεις Ακρόπολη θανάτου ψυχολογία δυσκολίες ψυχολόγος ψυχοθεραπεία συναισθήματα