Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός διαταραχή ψυχολογία νευρική δυσκολίες ψυχοθεραπείας άγχος αναπτυξιακή φαντασιώσεις ψυχοθεραπευτής συναισθήματα εγκατάλειψη αυτοπραγμάτωση κρίσεις αυτοεκτίμηση ψυχολόγοι κατάθλιψη συμβουλευτική αναλυτική προσέγγιση διάχυτη φόβος ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακή χαμηλή μετρό Ακρόπολη ψυχολόγος βουλιμία ανορεξία ψυχοθεραπεία κέντρο συμπεριφοράς σχέσεις κενό αυτογνωσία συνεδρίες θανάτου φοβίες προβλήματα γονέων πανικού διάσχιση ραντεβού Αθήνακατακερματισμένος μου εαυτός φοβίες φαντασιώσεις βουλιμία κρίσεις ψυχοθεραπευτής μετρό χαμηλή συμπεριφοράς ψυχολογία διάχυτη εγκατάλειψη κενό πανικού ανορεξία θανάτου προσέγγιση φόβος γνωσιακή δυσκολίες Ακρόπολη συμβουλευτική ψυχοθεραπείας συνεδρίες κατάθλιψη νευρική προβλήματα αναλυτική ψυχοθεραπεία Αθήνα αυτογνωσία σχέσεις ψυχολόγοι ψυχολόγος κέντρο διάσχιση ραντεβού αυτοπραγμάτωση γονέων αυτοεκτίμηση συναισθήματα άγχος διαταραχή αναπτυξιακή ψυχοθεραπεύτρια κατακερματισμένος μου εαυτός εγκατάλειψη ραντεβού φοβίες συμβουλευτική ψυχοθεραπεία βουλιμία κέντρο δυσκολίες συνεδρίες προσέγγιση νευρική ψυχολόγος πανικού διαταραχή κρίσεις αναπτυξιακή διάχυτη φαντασιώσεις αναλυτική θανάτου αυτοπραγμάτωση Ακρόπολη αυτογνωσία συναισθήματα ανορεξία φόβος ψυχολογία Αθήνα ψυχοθεραπεύτρια κενό άγχος κατάθλιψη σχέσεις γονέων ψυχολόγοι ψυχοθεραπείας συμπεριφοράς γνωσιακή χαμηλή ψυχοθεραπευτής προβλήματα μετρό διάσχιση αυτοεκτίμηση κατακερματισμένος μου εαυτός δυσκολίες διάχυτη φαντασιώσεις μετρό αυτογνωσία συμπεριφοράς φοβίες εγκατάλειψη βουλιμία άγχος Αθήνα διαταραχή σχέσεις Ακρόπολη ανορεξία προσέγγιση κατάθλιψη αυτοπραγμάτωση κενό ψυχολόγος γονέων ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπείας συνεδρίες προβλήματα συναισθήματα θανάτου αναλυτική ψυχολόγοι χαμηλή φόβος γνωσιακή ψυχοθεραπευτής ραντεβού διάσχιση αυτοεκτίμηση κρίσεις ψυχοθεραπεύτρια ψυχολογία νευρική συμβουλευτική πανικού κέντρο αναπτυξιακή