Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός συμπεριφοράς ψυχολόγοι φαντασιώσεις Ακρόπολη κενό πανικού ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπεύτρια προσέγγιση κρίσεις συναισθήματα φοβίες αναπτυξιακή ψυχοθεραπείας εγκατάλειψη χαμηλή κέντρο σχέσεις ψυχοθεραπεία προβλήματα ψυχολόγος διαταραχή άγχος ραντεβού νευρική διάσχιση γονέων κατάθλιψη αναλυτική ψυχολογία διάχυτη γνωσιακή δυσκολίες συμβουλευτική συνεδρίες ανορεξία αυτογνωσία βουλιμία αυτοεκτίμηση φόβος αυτοπραγμάτωση Αθήνα θανάτου μετρόκατακερματισμένος μου εαυτός μετρό νευρική αναπτυξιακή συμβουλευτική φοβίες θανάτου άγχος διάχυτη ψυχοθεραπεύτρια συνεδρίες εγκατάλειψη χαμηλή φόβος ραντεβού κατάθλιψη Αθήνα πανικού προσέγγιση κέντρο αυτοπραγμάτωση γνωσιακή σχέσεις αυτογνωσία ψυχολογία προβλήματα γονέων ψυχοθεραπευτής αυτοεκτίμηση συμπεριφοράς συναισθήματα ψυχολόγος ψυχοθεραπείας φαντασιώσεις κενό ψυχολόγοι ψυχοθεραπεία ανορεξία διαταραχή δυσκολίες Ακρόπολη βουλιμία αναλυτική κρίσεις διάσχιση κατακερματισμένος μου εαυτός άγχος αναλυτική ανορεξία ψυχοθεραπεύτρια Ακρόπολη αυτογνωσία νευρική ψυχολογία διαταραχή φόβος διάσχιση συνεδρίες κρίσεις φαντασιώσεις βουλιμία προβλήματα γονέων διάχυτη σχέσεις συμπεριφοράς Αθήνα ψυχολόγος εγκατάλειψη κενό αυτοπραγμάτωση θανάτου πανικού δυσκολίες γνωσιακή ραντεβού ψυχολόγοι μετρό κατάθλιψη αναπτυξιακή συναισθήματα κέντρο ψυχοθεραπευτής ψυχοθεραπείας προσέγγιση αυτοεκτίμηση φοβίες συμβουλευτική ψυχοθεραπεία χαμηλή κατακερματισμένος μου εαυτός ανορεξία αναλυτική ψυχολόγος διάσχιση προβλήματα συνεδρίες Ακρόπολη δυσκολίες θανάτου κατάθλιψη διαταραχή εγκατάλειψη Αθήνα ψυχολογία διάχυτη ψυχοθεραπεύτρια ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπείας βουλιμία συμβουλευτική άγχος χαμηλή αυτογνωσία κενό αυτοεκτίμηση πανικού νευρική κρίσεις αυτοπραγμάτωση φαντασιώσεις γονέων φόβος ραντεβού γνωσιακή σχέσεις κέντρο προσέγγιση συμπεριφοράς φοβίες συναισθήματα μετρό αναπτυξιακή ψυχολόγοι ψυχοθεραπευτής