Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός ψυχοθεραπευτής κέντρο γνωσιακή προσέγγιση συναισθήματα κατάθλιψη εγκατάλειψη διάχυτη ψυχολόγος συμβουλευτική κρίσεις διάσχιση συμπεριφοράς ανορεξία ψυχοθεραπεύτρια φαντασιώσεις πανικού Ακρόπολη χαμηλή Αθήνα γονέων άγχος αυτοεκτίμηση συνεδρίες αυτοπραγμάτωση ψυχοθεραπείας σχέσεις θανάτου ψυχολογία βουλιμία αναπτυξιακή φοβίες δυσκολίες ραντεβού κενό νευρική μετρό αναλυτική διαταραχή φόβος προβλήματα αυτογνωσία ψυχοθεραπεία ψυχολόγοικατακερματισμένος μου εαυτός σχέσεις ψυχολογία διάσχιση προσέγγιση εγκατάλειψη ψυχολόγοι προβλήματα ψυχοθεραπείας Ακρόπολη κέντρο αναλυτική φόβος κρίσεις πανικού συμπεριφοράς Αθήνα χαμηλή φοβίες γονέων αυτογνωσία δυσκολίες διαταραχή ψυχοθεραπευτής συμβουλευτική μετρό ψυχοθεραπεύτρια βουλιμία θανάτου κενό κατάθλιψη συναισθήματα άγχος ανορεξία ψυχοθεραπεία νευρική ραντεβού συνεδρίες αναπτυξιακή ψυχολόγος φαντασιώσεις αυτοπραγμάτωση αυτοεκτίμηση διάχυτη γνωσιακή κατακερματισμένος μου εαυτός κέντρο άγχος ψυχοθεραπεία φόβος κενό αυτοεκτίμηση προσέγγιση χαμηλή πανικού συνεδρίες Ακρόπολη ψυχοθεραπευτής φαντασιώσεις κατάθλιψη ραντεβού γονέων διαταραχή ψυχολόγοι σχέσεις ψυχολογία βουλιμία συμπεριφοράς δυσκολίες κρίσεις μετρό διάσχιση ψυχοθεραπείας προβλήματα ψυχοθεραπεύτρια διάχυτη γνωσιακή Αθήνα αναλυτική ψυχολόγος φοβίες αναπτυξιακή αυτοπραγμάτωση εγκατάλειψη αυτογνωσία ανορεξία νευρική συναισθήματα συμβουλευτική θανάτου κατακερματισμένος μου εαυτός Αθήνα γνωσιακή πανικού κέντρο φοβίες νευρική ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπείας μετρό συνεδρίες αυτοεκτίμηση αυτοπραγμάτωση χαμηλή ψυχολόγοι θανάτου ψυχοθεραπεύτρια Ακρόπολη εγκατάλειψη διάχυτη γονέων ψυχολογία προβλήματα συμπεριφοράς κρίσεις αυτογνωσία διάσχιση δυσκολίες ανορεξία συμβουλευτική κενό φόβος προσέγγιση ραντεβού βουλιμία ψυχολόγος συναισθήματα κατάθλιψη διαταραχή ψυχοθεραπευτής αναλυτική αναπτυξιακή φαντασιώσεις άγχος σχέσεις κατακερματισμένος μου εαυτός ψυχοθεραπείας αυτογνωσία ψυχολόγος ανορεξία μετρό κέντρο Αθήνα άγχος συνεδρίες εγκατάλειψη πανικού Ακρόπολη θανάτου κενό αναπτυξιακή αναλυτική ραντεβού προσέγγιση ψυχολογία διάσχιση κρίσεις συμπεριφοράς βουλιμία γονέων φόβος διαταραχή φοβίες προβλήματα αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπεία διάχυτη χαμηλή νευρική συναισθήματα συμβουλευτική αυτοπραγμάτωση κατάθλιψη ψυχοθεραπευτής δυσκολίες ψυχολόγοι φαντασιώσεις ψυχοθεραπεύτρια γνωσιακή σχέσεις