Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός Αθήνα ψυχολογία άγχος αυτοεκτίμηση προβλήματα κέντρο μετρό ψυχοθεραπεία γνωσιακή δυσκολίες ψυχοθεραπεύτρια νευρική πανικού σχέσεις ψυχολόγοι συναισθήματα αυτοπραγμάτωση ανορεξία φοβίες κενό Ακρόπολη βουλιμία προσέγγιση ραντεβού φαντασιώσεις εγκατάλειψη θανάτου συμπεριφοράς διαταραχή κρίσεις ψυχοθεραπείας αναλυτική ψυχολόγος κατάθλιψη διάσχιση συνεδρίες συμβουλευτική ψυχοθεραπευτής γονέων χαμηλή διάχυτη αναπτυξιακή φόβος αυτογνωσίακατακερματισμένος μου εαυτός αυτογνωσία ψυχοθεραπευτής αυτοεκτίμηση ψυχολογία προβλήματα ψυχοθεραπεία πανικού θανάτου αυτοπραγμάτωση κέντρο φόβος συνεδρίες βουλιμία νευρική κρίσεις διάσχιση μετρό Ακρόπολη γνωσιακή συμπεριφοράς σχέσεις χαμηλή Αθήνα προσέγγιση ψυχοθεραπείας αναλυτική διάχυτη κενό αναπτυξιακή συμβουλευτική ραντεβού φοβίες γονέων ανορεξία διαταραχή ψυχοθεραπεύτρια κατάθλιψη ψυχολόγος φαντασιώσεις άγχος συναισθήματα εγκατάλειψη δυσκολίες ψυχολόγοι κατακερματισμένος μου εαυτός ψυχοθεραπεύτρια κενό διάσχιση πανικού κέντρο θανάτου διαταραχή συναισθήματα ψυχολόγος αυτοεκτίμηση ψυχοθεραπεία φόβος ψυχολογία κρίσεις γονέων σχέσεις ραντεβού γνωσιακή προβλήματα Ακρόπολη ψυχοθεραπείας άγχος διάχυτη συνεδρίες νευρική βουλιμία εγκατάλειψη ψυχοθεραπευτής αναπτυξιακή φοβίες συμβουλευτική αναλυτική προσέγγιση δυσκολίες συμπεριφοράς φαντασιώσεις χαμηλή αυτοπραγμάτωση ψυχολόγοι κατάθλιψη Αθήνα ανορεξία αυτογνωσία μετρό κατακερματισμένος μου εαυτός αναλυτική αυτοπραγμάτωση φόβος ψυχοθεραπεία σχέσεις θανάτου κενό προσέγγιση εγκατάλειψη συμπεριφοράς γονέων πανικού δυσκολίες μετρό Αθήνα ψυχοθεραπεύτρια αυτογνωσία φοβίες κέντρο Ακρόπολη ψυχοθεραπείας συνεδρίες γνωσιακή νευρική χαμηλή κρίσεις προβλήματα ραντεβού ανορεξία διάσχιση φαντασιώσεις διάχυτη συναισθήματα κατάθλιψη άγχος αυτοεκτίμηση αναπτυξιακή διαταραχή βουλιμία ψυχοθεραπευτής ψυχολόγος ψυχολόγοι ψυχολογία συμβουλευτική κατακερματισμένος μου εαυτός αναπτυξιακή αναλυτική ψυχοθεραπευτής προβλήματα σχέσεις ανορεξία συμβουλευτική φοβίες ραντεβού φαντασιώσεις Αθήνα πανικού αυτογνωσία άγχος διάχυτη κενό προσέγγιση συνεδρίες ψυχολόγοι θανάτου φόβος κατάθλιψη συναισθήματα ψυχολόγος χαμηλή ψυχοθεραπεία συμπεριφοράς εγκατάλειψη ψυχοθεραπείας διάσχιση νευρική ψυχολογία αυτοεκτίμηση κέντρο μετρό δυσκολίες αυτοπραγμάτωση Ακρόπολη διαταραχή κρίσεις γνωσιακή βουλιμία γονέων ψυχοθεραπεύτρια κατακερματισμένος μου εαυτός φαντασιώσεις αυτοπραγμάτωση διάσχιση ψυχολόγος μετρό δυσκολίες Ακρόπολη ραντεβού θανάτου κατάθλιψη γονέων κενό ψυχοθεραπείας πανικού συναισθήματα διάχυτη ψυχοθεραπεύτρια προσέγγιση προβλήματα ψυχολογία Αθήνα ψυχολόγοι φόβος συμβουλευτική άγχος αυτογνωσία ψυχοθεραπεία γνωσιακή κρίσεις διαταραχή ψυχοθεραπευτής φοβίες νευρική συνεδρίες ανορεξία κέντρο σχέσεις εγκατάλειψη συμπεριφοράς αυτοεκτίμηση αναλυτική βουλιμία αναπτυξιακή χαμηλή