Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός θανάτου εγκατάλειψη φαντασιώσεις προσέγγιση διάχυτη γνωσιακή φοβίες κρίσεις ψυχοθεραπευτής ψυχολόγοι νευρική κατάθλιψη διάσχιση βουλιμία ψυχοθεραπεία σχέσεις αυτοεκτίμηση κενό Αθήνα συνεδρίες διαταραχή άγχος συμβουλευτική αναπτυξιακή ψυχολογία χαμηλή Ακρόπολη ψυχολόγος ανορεξία ψυχοθεραπεύτρια αναλυτική κέντρο φόβος πανικού ραντεβού μετρό συναισθήματα αυτοπραγμάτωση γονέων ψυχοθεραπείας αυτογνωσία συμπεριφοράς δυσκολίες προβλήματακατακερματισμένος μου εαυτός διάχυτη άγχος συμβουλευτική συνεδρίες φαντασιώσεις ψυχολογία αυτοεκτίμηση γονέων αναπτυξιακή πανικού χαμηλή αυτογνωσία Αθήνα φόβος διαταραχή εγκατάλειψη νευρική δυσκολίες γνωσιακή αυτοπραγμάτωση ψυχολόγος Ακρόπολη κατάθλιψη ψυχοθεραπευτής ραντεβού μετρό ψυχοθεραπεία κέντρο αναλυτική φοβίες βουλιμία ψυχοθεραπείας διάσχιση προβλήματα ανορεξία σχέσεις κενό θανάτου ψυχοθεραπεύτρια κρίσεις προσέγγιση ψυχολόγοι συναισθήματα συμπεριφοράς κατακερματισμένος μου εαυτός αυτοεκτίμηση αναλυτική μετρό ανορεξία συμπεριφοράς συνεδρίες διάσχιση Ακρόπολη ψυχοθεραπείας δυσκολίες εγκατάλειψη ψυχοθεραπεία Αθήνα συμβουλευτική πανικού αυτοπραγμάτωση ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγοι συναισθήματα προβλήματα θανάτου αναπτυξιακή φαντασιώσεις φόβος διαταραχή σχέσεις φοβίες κατάθλιψη γνωσιακή διάχυτη κρίσεις ψυχολόγος κέντρο ψυχολογία άγχος αυτογνωσία κενό βουλιμία χαμηλή ψυχοθεραπευτής γονέων ραντεβού νευρική προσέγγιση κατακερματισμένος μου εαυτός διαταραχή συμβουλευτική εγκατάλειψη πανικού αυτοπραγμάτωση αυτογνωσία κέντρο χαμηλή άγχος Ακρόπολη συναισθήματα κατάθλιψη ψυχοθεραπευτής αναλυτική γνωσιακή συνεδρίες νευρική διάσχιση ψυχοθεραπείας γονέων ψυχολόγοι ψυχολόγος θανάτου αυτοεκτίμηση κενό ανορεξία διάχυτη ψυχοθεραπεύτρια κρίσεις φόβος προσέγγιση βουλιμία σχέσεις ψυχοθεραπεία φαντασιώσεις δυσκολίες Αθήνα μετρό αναπτυξιακή προβλήματα συμπεριφοράς ψυχολογία ραντεβού φοβίες κατακερματισμένος μου εαυτός ψυχοθεραπείας συνεδρίες συμπεριφοράς ψυχολόγοι ψυχοθεραπεύτρια αναλυτική γονέων κρίσεις μετρό προβλήματα εγκατάλειψη φόβος φοβίες σχέσεις κενό άγχος διάχυτη ψυχοθεραπεία θανάτου Ακρόπολη κέντρο Αθήνα φαντασιώσεις διαταραχή βουλιμία ανορεξία διάσχιση νευρική συναισθήματα πανικού δυσκολίες χαμηλή ψυχολόγος αυτογνωσία ραντεβού κατάθλιψη ψυχοθεραπευτής συμβουλευτική ψυχολογία γνωσιακή αυτοεκτίμηση αυτοπραγμάτωση αναπτυξιακή προσέγγιση κατακερματισμένος μου εαυτός συμβουλευτική αναλυτική νευρική ψυχολόγος ανορεξία βουλιμία προσέγγιση γνωσιακή φοβίες άγχος σχέσεις θανάτου διαταραχή φαντασιώσεις κενό αυτογνωσία χαμηλή ψυχοθεραπεία γονέων κρίσεις προβλήματα μετρό αναπτυξιακή Ακρόπολη κατάθλιψη ψυχοθεραπείας Αθήνα κέντρο συνεδρίες ψυχοθεραπευτής δυσκολίες ψυχολογία ψυχολόγοι συναισθήματα συμπεριφοράς ψυχοθεραπεύτρια διάσχιση ραντεβού φόβος αυτοπραγμάτωση εγκατάλειψη πανικού αυτοεκτίμηση διάχυτη