Ο κατακερματισμένος μου εαυτός

Η άμυνα της διάσχισης.

Στα αγγλικά ο όρος είναι dissociation, στα ελληνικά αποδίδεται ως διάσχιση. Η διάσχιση είναι μια σύνθετη αμυντική διαδικασία που διατηρεί την ψυχική και φυσική σταθερότητα στον άνθρωπο. Μετά από μια τραυματική εμπειρία η διάσχιση επιτρέπει στο άτομο να μετακινηθεί από το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας και από το βίωμά της και να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του περιβάλλοντος. Ουσιαστικά η διάσχιση ως αμυντική διαδικασία είναι συχνή σε αγχώδεις ή μετατραυματικές διαταραχές, σε διαταραχές της διάθεσης ή της προσωπικότητας. Είναι μια προστατευτική διαδικασία κατά την διάρκεια της τραυματικής διαδικασίας αλλά είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθεί να γίνεται και σε άλλες καταστάσεις. Με απλά λόγια είναι η διάσχιση- διαχωρισμός του συναισθήματος από το γεγονός. Σαν λειτουργία ξεκινάμε να την κάνουμε ακόμα και από  την βρεφική ηλικία και πιο συχνά στην παιδική ηλικία και όχι μόνο. Την χρησιμοποιούμε σε καταστάσεις που συναισθηματικά πιεζόμαστε ή κακοποιούμαστε και επειδή δεν το αντέχουμε νοερά μεταφερόμαστε κάπου αλλού. Μερικά παραδείγματα είναι όταν κάποιος κακοποιείται είτε σωματικά είτε σεξουαλικά αποκόπτει το συναίσθημά του από τον σωματικό πόνο. Συχνά ένα θύμα μετά από την κακοποίηση μένει ανέκφραστο και παγωμένο. Ωστόσο δεν χρησιμοποιούμε την άμυνα απαραίτητα μόνο σε τόσο έντονες εμπειρίες αλλά και σε άλλες πιο συνηθισμένες όπως για παράδειγμα, στις φωνές της μητέρας ένα βρέφος αρχικά θα κλάψει όμως αν γίνεται συνέχεια προκειμένου να προστατευτεί είναι πιθανό να προσπαθήσει να αποσπάσει την προσοχή του με κάτι άλλο. Οι τσακωμοί των γονιών μπροστά στα παιδία, η λεκτική κακοποίηση, η εγκατάλειψη ή η απόρριψη είναι καταστάσεις που ένα παιδί δεν μπορεί να τις διαχειριστεί και τότε αμύνεται.

Η διάσχιση είναι δυσλειτουργική όταν εξακολουθήσει να γίνεται συνέχεια και σε άλλες καταστάσεις. Στην ενηλικίωση μπορεί να χρησιμοποιείται για απομόνωση- αποστασιοποίηση όχι απαραίτητα από δυσάρεστες καταστάσεις αλλά από καταστάσεις που το άτομο νιώθει ότι απειλείται ή ότι δεν μπορεί να διαχειριστεί. Είναι συχνό ιδιαίτερα στην σχιζοειδική διαταραχή της προσωπικότητας το άτομο μέσα σε μια παρέα να απομονώνεται και να παρατηρεί τους άλλους. Μπορεί να φαίνεται περίεργο το παράδειγμα αλλά είναι απλό αν ως παιδί κάποιος βίωσε μια πολύ κακοποιητική σχέση με την μητέρα γι αυτόν η εγγύτητα ή η κοντινότητα συνδέεται με αρνητικά συναισθήματα, έτσι όταν βιώνει κοντινότητα με κάποιο άτομο μπορεί να νιώθει ότι απειλείται. Αυτή η διαδικασία διακόπτει την ουσιαστική επαφή με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό μας. Η βίωση ενός αρνητικού γεγονότος έχει και κάποιες ανεκπλήρωτες ανάγκες όπως η ανάγκη για φροντίδα, ασφάλεια, αποδοχή, κατανόηση κ.α. με την διάσχιση το άτομο δεν έχει επίγνωση των ανεκπλήρωτων αναγκών κάτι που στην συνέχεια της ζωής του επιδεινώνει το τραύμα. Ουσιαστικά η έλλειψη συνοχής και επίγνωσης σε εσωτερικό επίπεδο του τραύματος, των συναισθημάτων που το συνοδεύουν και των ανεκπλήρωτων αναγκών δημιουργεί και έλλειψη συνοχής στον εαυτό.

Μέσα από την θεραπευτική σχέση το άτομο μπορεί να εξερευνήσει  το τραύμα του, να περιγράψει το γεγονός ή να αναβιώσει-θυμηθεί με τεχνικές, τραυματικές εμπειρίες, να εκφράσει τα συναισθήματά του, τις σκέψεις του και να καλύψει τις ανεκπλήρωτες ανάγκες του μέσα από το re-mothering της θεραπευτικής σχέσης. Η θεραπευτική σχέση παρέχει ένα πλαίσιο οριοθετημένο και ασφαλές ώστε να μπορέσει το άτομο να σχετιστεί πραγματικά χωρίς άμυνες, να θυμηθεί και να νιώσει.

*Το άρθρο έχει δημοσιευτεί επίσης στο healthylifetree.com, e-περιοδικό υγείας, στο οποίο αρθρογραφώ.

Ενδεικτική βιβλιογραφία

Erskine R.G. (1993).Inquiry, Attunement, and Involvement in the Psychotherapy of Dissociation. Transactional Analysis Journal, Vol. 23, 4, pp. 184-190

Hilgard, E.R., Divided Consciousness: Multiple Controls in Human Thought and Action. 1986, New York: John Wiley and Sons.

Joseph, R., The Right Brain And The Unconscious: Discovering The Stranger Within. 1992, New York: Plenum.

Beahrs, J.O., Unity and Multiplicity: Multilevel Consciousness of Self in Hypnosis, Psychiatric Disorder and Mental Health. 1982, New York: Brunner/Mazel.

Tinnin, L., Mental Unity, Altered States of Consciousness and Dissociation. Dissociation, 1990. III(3): p. 154-159.

Selye, H., History and present status of the stress concept, in Handbook of Stress: Theoretical and Clinical Aspects, L. Goldberger and S. Breznitz, Editors. 1982, Free Press: New York.

DeMause, L., Foundations of Psychohistory. 1982, New York: Creative Roots.

Herman, J., Trauma and Recovery. 1992, New York: Basic Books.

κατακερματισμένος μου εαυτός φοβίες σχέσεις αυτογνωσία άγχος κρίσεις φαντασιώσεις συναισθήματα ψυχοθεραπεία φόβος ψυχολογία διαταραχή ψυχοθεραπείας συμπεριφοράς θανάτου ψυχολόγοι αυτοπραγμάτωση διάσχιση αναλυτική δυσκολίες αναπτυξιακή χαμηλή κενό Αθήνα Ακρόπολη πανικού κατάθλιψη ανορεξία ψυχοθεραπεύτρια βουλιμία συνεδρίες μετρό γνωσιακή ψυχοθεραπευτής προσέγγιση προβλήματα διάχυτη ψυχολόγος συμβουλευτική εγκατάλειψη γονέων ραντεβού αυτοεκτίμηση κέντρο νευρικήκατακερματισμένος μου εαυτός κενό ψυχοθεραπεία διάχυτη εγκατάλειψη σχέσεις φοβίες αυτοπραγμάτωση ψυχολόγος Ακρόπολη ψυχοθεραπευτής φόβος Αθήνα γονέων αυτογνωσία χαμηλή συμβουλευτική ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγοι συμπεριφοράς νευρική θανάτου πανικού ραντεβού συνεδρίες δυσκολίες άγχος συναισθήματα αναπτυξιακή προβλήματα γνωσιακή αυτοεκτίμηση ανορεξία κατάθλιψη προσέγγιση κρίσεις διάσχιση φαντασιώσεις διαταραχή ψυχολογία ψυχοθεραπείας βουλιμία κέντρο μετρό αναλυτική κατακερματισμένος μου εαυτός κατάθλιψη Ακρόπολη ψυχολογία γνωσιακή μετρό ψυχολόγος ψυχοθεραπεύτρια Αθήνα φοβίες συνεδρίες συναισθήματα ψυχολόγοι διαταραχή ψυχοθεραπευτής βουλιμία κέντρο αναπτυξιακή συμπεριφοράς αναλυτική διάσχιση χαμηλή δυσκολίες προσέγγιση αυτοπραγμάτωση ψυχοθεραπεία ψυχοθεραπείας προβλήματα ραντεβού φόβος σχέσεις γονέων πανικού κρίσεις συμβουλευτική φαντασιώσεις ανορεξία κενό αυτοεκτίμηση θανάτου εγκατάλειψη διάχυτη νευρική αυτογνωσία άγχος κατακερματισμένος μου εαυτός ραντεβού προσέγγιση συνεδρίες συμπεριφοράς μετρό ψυχοθεραπεύτρια θανάτου φοβίες φαντασιώσεις κρίσεις ψυχοθεραπευτής διάσχιση εγκατάλειψη άγχος γνωσιακή χαμηλή κέντρο αναπτυξιακή ψυχολογία γονέων Αθήνα συμβουλευτική συναισθήματα ψυχοθεραπεία αναλυτική αυτογνωσία νευρική προβλήματα κατάθλιψη δυσκολίες ψυχολόγοι σχέσεις φόβος βουλιμία Ακρόπολη διάχυτη αυτοεκτίμηση αυτοπραγμάτωση ανορεξία διαταραχή κενό πανικού ψυχοθεραπείας ψυχολόγος κατακερματισμένος μου εαυτός σχέσεις κρίσεις αυτοεκτίμηση αναλυτική διάχυτη ψυχοθεραπεύτρια ψυχολόγοι συμπεριφοράς γονέων κέντρο Αθήνα ψυχοθεραπείας διαταραχή ψυχοθεραπεία Ακρόπολη άγχος φαντασιώσεις ψυχολογία διάσχιση νευρική αυτοπραγμάτωση εγκατάλειψη προβλήματα ψυχοθεραπευτής ψυχολόγος μετρό φόβος χαμηλή προσέγγιση κενό αυτογνωσία ανορεξία πανικού φοβίες συναισθήματα συνεδρίες θανάτου δυσκολίες γνωσιακή κατάθλιψη βουλιμία συμβουλευτική αναπτυξιακή ραντεβού